sábado, diciembre 08, 2012

sábado, diciembre 01, 2012

miércoles, noviembre 14, 2012

TAYTAPA MAÑAYKUYNIN: EL PEDIDO DE PAPÁ

Warmiy ama puñuychi rimayuyta munashiayki,
No te duermas esposa mía por que quiero conversar,

Wawanchisqa puñushianñan hinaspa tuytapunin munan, 

Nuestros hijos se han dormido y hoy quiero preguntar,

Saqewaychu iskayaspa, munayllatan rikaykusun.
No me dejes con al duda, hablemos ya sin enojos.

Imanaqtinki wawaykunata ninki ¡taytakiman willayusaq!
Por qué a mis hijos les dices: ¡Le voy a contar a tu padre!

¡Taytayki yachayullaqtin! ¡taytayki rijurimuqtin!
¡Cuando lo sepa tu padre! ¡cuando aparezca tu padre!

Imanaqtinmi manchachinki, chay mawk’a willaykunawan?
Por qué tu los amenazas, Con ese viejo estribillo?

P’unchay tukukuyninpi, chayraqña chayarushiaqtiy,
Para que al final del día, cuando me sienten llegar,

Awqata hinan rikuwanankupaq, Ana nisqa milay chirinta hina?
Me miren como a verdugo, hijo malo de Adán?

Napaywankupas ñaq’allan, mancharisqan chinkapunku.
Apenas si me saludan, se escurren despavoridos.

¡Noqamanta! taytanmanta, pisipasqa kutimuqninta, 

¡De mí! de quien es el padre, que vengo tan agotado,

Llank’asqanmanta Sayk’usqa, lluk’imanta yarqayasqa...
cansado de laborar, hambriento de un abrazo...

Qanmantatunin chaskini, cheqaq ñak’ariykunata...
Recibo de bienvenida tu cartilla de lamentos, que...

¡Manan kanchu wayk’unapaq! ¡ aycha qhatuman manu kanchis!
¡No alcanza para el puchero! ¡ debemos al carnicero! y...

Hatun mijuyjinatanataq chikankaray tumpankunata, 

Como plato de fondo la lista de acusaciones,

Kaymi mana kasukunchu, chataqmi p’achanta waqaychayunchu, 

Fulano no obedeció, mengano no guardo su ropa,

¡Sipasta qhepayakamun! ¡mijuna rupharparipun!...
¡Ella se tardo mucho! ¡la comida se quemo!...

Ichaqa, mat’iyqa k’enpirparispa, tapuyta qallarparini,
Más, cuando frunciendo el seño y me pongo a pedir las cuentas,

Llaqta amachaqen, amachaqueman tukupun, llaqta amachaqe, 

La fiscal que acuso, se viste de defensora, abogada de oficio,

Agel hina qan qhepaspa, noqatan pasaq hina ¡mana allin!
Quedando tú hecha un ángel, yo como siempre ¡mal!


Sichus rijraita oqariyuspa llanp’ulla riparini:
Si, me levanto de hombros y paso de tolerante:

Mana hinatachu uywana! ¡wawataqa phiñakunan!
¡Así no se educa! ¡a los hijos se reprende!

Sichus muchuyta churani¡ millay, mana sonqoyoq runa! 

Si les pongo penitencia, ¡ eres, cruel, sin corazón!

Hinaspa paqpaka hina pituchakuspa waqapakunkiraqmi. 

Hasta con llanto acompañas el lamento plañidero.

Warmi manachu qhayarikunki, manachu yuyayukunki,

No te das cuenta mujer, no te has puesto a pensar,

Llank’anayta ruwayuspa, tukuy p’unchay,

Cuando estoy en mi labor, me paso el día entero,

Paykunawan pujllariyta osqaylla wasitapas kutiyuspa
Pensando en jugar con ellos, de prisa vuelvo a casa

Ichachu qonqayapunki wayanchiskuna noqapaq...
Acaso has olvidado, que para mi nuestros hijos...


Wañuyniyraq kasqankuta, suyakuyniy llakiykuna thasnuyachiq? 
Son mi anhelo, mi esperanza y consuelo de mis penas?

Chayraykun pañayukuyki, ama wawaykunata manchachiychu,

Por eso te lo suplico, no amenaces a mis hijos,

¡Hamurullachun taytayki! ¡suyaykullay, willayuqtiy!
¡Que venga nomás tu padre!¡espera a que le cuente!

Munanichu Paqtay kamayoq kayta, huchalyuqta paqtachaspa
¡No quiero ser más el juez! juzgando a los culpables.

Asirikuytan munan erqerykunata tarispay
¡Quiero reir de alegría encontrando a mis chicos!

Ama machachita hina qhawachiyaychu, qeraraypipaschu kani,
No me muestres como un cuco, tampoco soy tu escudo,

Manan yawarmakichuchu kani aqanayoq osqaychasqa,
Yo no soy ese verdugo sediento de dar palizas,

Wasi chayaytan munani hinaspa wayqekunata hina rimayuyta,
Quiero llegar al hogar y hablarles como a hermanos,

Amañayá qanllachu luyluy, mana allin ruwasqaymanta,
No seas quien los consuelas, del mal trato que les doy,

Kikin mamay ruwaq hina tayta phiñaman tukuqtin, 

Igual que mi madre hacía cuando mi padre reñía.

Phinasqata tukuchispay Saqraykunata ruwaspay

 Por que lo había amargado con todas mis travesuras,

Kikin mamay yullayuqtin, taytay chayaramushiaqtin,

Que mi madre le contaba cuando mi padre llegaba,

Ñakayllaraq wasiyku punkuta haykumuqtin.
Cuando apenas si cruzaba el otro lado de la puerta.

Saqeyá wakuynupapas qan hinan qhawakuanankuta,
Deja que mis hijos me vean como me muestro contigo,

Maman paykuna yachaqtin tayta soqoyoq kayniyta, 

Por que ellos no analizan mis sentimientos de padre,

Phawarispa partarpariwachunku niwachunku ¡sumaq machulla!
Que corran a mi encuentro y me digan ¡ Viejo lindo!

Noqa hina ama ñawsachu wiñachunkuchu.
 

No quiero que crezcan ciegos como crecí con mi padre.

jueves, agosto 23, 2012

HUAYLLUY MISK´I POSQO= AMOR DULCE Y AMARGO

Amor, dulce como almíbar; amargo como la pena,Waylluy, hillu hina miskìllaña; llaki hina p’osqollaña,

muchas horas de sosiego, he vivido junto a ti,
Thaj kausaytan kausayuni, kausarispa kaqllaykipi,


Cuántas horas de congojas y soledad habré pasado?.
Hayk’atacha llakirani, sapallachallay rikuyuspa?


Que importa esa desdicha, si subsanas mi pesar,
Iman qoqon chay ñak'ariy, qannikiwan tupayuqtiy,


si tu ímpetu interior, me ha compensado con creces...Ukhuykipi kallpaynikiwan, sichus munayukuanki...

como suave sol de invierno alguna bonita tarde?
hoq munay ch’isi kausaypi, chiri mita inti kikin?


El amor dulce o amargo, es siempre maravilloso,
Misk’ipas utaq p’osqopas waylluqa sumaqllapunin,


porque nos hace vivir y también desfallecer.kausachiwasqanchis rayku, utaq wañuchiwasqanchis rayku.

Amor, dulce como miel; áspero como la hiel;Waylluy, lachawi hina misk’i; hayaqe hina qhaqqe;

a veces te siento cerca, otras veces no te encuentro,
noqawan kausaq maynnpi, maykunataq tarinanachu,


tus palabras me arropan abrigando mi esencia,
Rimayniykin p’istuyuwan, nunayta q’oñiyachispa,


!hay! otras veces me congelan por lejano y aislado,
¡ay! mayninpitaq upallayki t’aqayniyki qhasayuwan,


cuando tus voces me saben vacías y abatidas.
kunka rimaynikikuna ch’usaq, llakisqa kayuqtin.


Así amargo eres miel, dulce amor de mi existencia,
P’osqosqapas lachawin kanki, kausayniymanta waylluy,


Dulce amor del alma mía, dulce amor de mi tristeza.
Nunaymanta misk’i waylluy, llakiymanta misk’i waylluy.