lunes, abril 20, 2009

HABLAQUECHUA



POEMA A MACHU PICCHU

REPROCHE = PHIÑAYKUY

Es reproche para el alma:
Nunapaq anyakuymi kan:
Que abras tu corazón y las puertas estén cerradas.
Sonqoykita kichaqtiyki punkukuna wesq’asqa kaqtin.
Es tristeza para el alma:
Nunapaq llakikuymi kan:
Que entregues tu sombra y no haya luz en sus sentidos.
Llanthuykita haywaqtiyki mana yuyayninpi k’anchay kaqtin.
Es engaño para el alma:
Nunapaq yukayaymi kan:
Que prodigues tus caricias y roces sus labios fríos.
Munaykiykita haywaspa khutu siminta llankhuqtiyki.
Es burla para el alma:
Nunapaq chansakuymi kan:
Que alcances tus manos y encuentres dedos inertes.
Makiykikuna hap’iyuqtin wañusqa rauk’anakunata tariqtiyki.
Es censura para el alma:
Nunapaq p’enqakuymi kan:
Que otorgues tu sonrisa y no te muestres en su semblante.
Asiyniykita qoytiyki mana uyanpi rikikuqniyki.
Es reproche para el alma:
Nunapaq phiñakuymi kan:
Que des tus caricias y no recojas la calor de sus besos.
Munaykiykikunata qoytiyki much’ayninpi mana yauray kaqtin.
Es dolor para el alma:
Nunapaq nanakuymi kan:
Que cuentes de tu llanto y no enjugues consolada.
Waqaynikita willaqtiki mana weqeykita ch’akichiqtin.
Es lamento para el alma:
Nunapaq ñak’ariymi kan:
Que cuentes de tus sueños y no exista el futuro.
Mosqoyniykita willaqtiki mana hamuq kausay kaqtin.
Es terrible para el alma:
Nunapaq cheqaqyaymi kan:
Que hables con palabras y obtengas el silencio.
Rimayniykiwan rimaqtiyki hinaspa upallayta tarispayki.
Es desventura para el alma:
Nunapq ñakakuymi kan:
Que demuestres tu lealtad y conquistes su apatía.
Ch’uya sonqoykita qospayki chiri sonqonllanta tarispa.
Es agonía para el alma:
Nunapaq wañukuymi kan:
Que entregues tu confianza y cargues con tu sollozo.
Hawa sonqoykita qospa sapallayki waqaqtiyki.
Es amargura para el alma:
Nunapaq p’osqokuymi kan:
Que entregues tu cuerpo y no haya pasión.
Kurkuykita haywaqtiyki mana wauray kaqtin.
Es tormento para el alma:
Nunapaq ñak’ariymi kan:
Que entregues tus pies y camines un vacío de agonía.
Chakiykita haywaspayki ch’usaqpi pisipaypi puriyniykipaq.

lunes, abril 06, 2009

HABLA QUECHUA


¡Ay, KAUSAYNIY! = ¡ HAY EXISTENCIA MÍA!

¡UYARIY! = ¡ESCUCHE!


¡Oh, existencia, existencia mía!,
Ay, kausay, noqaqmantapuni kausay!


agoniza con tu silencio mi angustia y mi espera,
upallayniykiwan ñak’ariyniy chaymanta suyayniy wañunayan,


y con tu ausencia sin apuro alguno, mi aliento muere.
Hinaspataq mana kayniykiwan allillamanta, samaynin wañun.


¡De tal manera te quiero! que te extraño al pensarte,
¡Chhaynaneraqtan munayki! Yunaykuspaykin ch’usaqyayki,


estar sin ti, alma mía, es quedarme sin conciencia,
mana qanwan kayqa, nunallay, waq’ayay qhepaypi kan,


sin la luz que irradia mi entusiasmo, mi paz, mi alegría,
mana k’anchaywan ch’itikayninta, thak kayniyta,kusi kayniyta,


eterno eres en mí, cual mi aflicción y mis deseos de ser felíz,
pasaqpaqmi noqapi kanki, llakiyniy, kusi kaysay munayniy hina,

es tu presencia en mi vida, fuerte y calida antorcha,
kaynillaykin kausayniypi kan, kallpayoq hinaspa rupha yauray.


Suave y sutil linternita dentro de mi corazón te tengo,
Llanp’u munay lliphipiq sonqoy ukhupi hap’isqa,


luz que alumbra el martirio cuando no estas conmigo,
k’anchaq ñak’ariyninta rikuchiy manaña qanwan kaqtiy,


mi dolencia será el retrato en que has de conocerte,
nanayniyllaypichá yachapayayniy kaspa noqata reqsikunki,


y la claridad de este amor es quien vencerá la muerte.
hinaspa waylluypa ch’uya kay wañuyta wikapaq kanqa.


No habrá ni sombra ni barranco que separe mi cariño,
manan llanthu nitaq qaqapana t’aqanqachu munayniyta,


te buscare sin cansancio porque eres más yo, que yo misma,
mana sayk’uspan maskhasayki aswan noqa, noqamanta kaqtiyki,


por eso: ¿cómo no te he de hallar? ¿Dónde te puedo encontrar?
Chayrayku: imayna mana tariykimanchu? Maypitaq tariykiman?


¡Oh existencia mía, existencia mía! expiro con tu agonía,
Ho, kausay, noqaqmantapuni kausay!tukukunin wañuyniykiwan,


de tal manera te quiero que con tu ausencia me muero.
khaynatapunin munayki ch’usaqniykiwan wañuyman.