martes, marzo 25, 2008

QHAWAKUY = MIRATE



Sí alguien no aquilata del brillante que tú eres,
Sichus pipas mana qespi umiña kasqaykita watunchu cheyqa,


no significa que tu brillo no se vea,
yuyakunchu mana k’anchayniki rikukuyninta,


Si alguien no tiene la sutileza para mirar lo que escalas,
Sichus pipas wichayniykita mana rikunchu cheyqa,


No conoce que es la cima,
manan reqsinchu pijchu kasqanta,


Si alguien no comparte aún tu existencia,
Sichus manaraq yanayki kanchu cheyqa,


no es cierto que el amor no ha de llegar,
manan cheqaqchu mana waylluy chayamuyninqa,


Si alguien no ha notado los avances en tu vida,
Sichus pipas purisqaykita mana rikunchu cheyqa,


no cree en la constancia,
manan tajyaypi yuyanchu,

Si alguien no te ha dicho que eres bella,
Sichus pipas mana munay wari nisunki cheyqa,


no dudes que hay alguien que te aprecia,
ama iskayaychu qhawasqan kanki,


Si alguien no ha llegado a alejar la soledad en la que vives,
Sichus t’aqasqa kayniykiman chayamnunraqchu cheyqa,


no te debes conformar,
amayá hinallachu tatikuy,

Si alguien no te ama con el amor que tu esperas,
Sichus munasqayki waylluwan mana wayllusunkichu cheyqa,


no significa que te debes contentar,
ama kusisqachu kay,


Si aún no has cosechado los frutos del sembrío,
Sichus tarpusqaykita manaraq pallakichu cheyqa,


no significa que jamás los tomarás,
manan ninchu hank’aqpas hapinkichu,


Sigue brillando,
Llifllikachallay,


porque eres claridad que ilumina la noche sin estrellas,
rasphi tutakunaq mana ch’askayoq raspkhi tuta ksynykipi,


Sigue adelante,
Ñauparillay

que cuando llegues serás una persona sonriente y satisfecha,
chayaqtikiqa sumaq hint’a asikuq runa kanki,

Sigue esperando,
Suyayaykullay,


porque siempre buscaran una luz que da libertad,
k’anchayniykitaqa qespiy maskhaqqa tarillasunkin,


Sigue viviendo,
Kausayukullay,


porque serás una persona querida o vislumbrada,
munasqa hinaspa qhaqasqa runapunin kanki,


Sigue aceptando,
Chaskillay,


ser persona que es privilegio y jamás un menoscabo,
runakayninykita sumaq sonqoykiwan ama p’uchisqa,


sigue avanzando con firmeza,
ñauparillay llapa kallpawan,


decidiendo por ti misma,
qan kikiykimanta munasqaykita yuyaspa,


Entendiendo,
Yuyaspa,


la diferencia entre permitir como sujeto y admitir por ser,
hoqneray runa kayta kikin runakayninta allaukanta qhawaspa,


Sin confundir,
Mana pantaspa,


el afecto y la gracia con la humillación y el sacrificio,
munakuy sonqoykita saruchasqawan nitaq ñak’ariywanpas,

Aceptando,
Chaskispa,


que mereces el aprecio sin aceptar la indiferencia del compañero,
Kusa qhawasqa kayniykita yanaykimanta ama chaskispa chiri rikuyninta,


Consiguiendo,
Tarispa,


tus metas por tu inteligencia, no por adornos femeniles.
Yuyaysapa kasqayki rayku, mana warmi kaynikiwanchu.

miércoles, marzo 19, 2008

ILLAPACHACHAY WILLKA = VIERNES SANTO


Tras eterna noche de injurias, con sangrienta agonía,
Mana tukukuq tuta qhepa, yawarllaña wañuychiypi,


el Señor murió clavado ese viernes en la Cruz,
Tayta chay ch’askachaypi cha'ntiyusqa wañuyapusqa,
el ocaso se pintaba de escarlata y azul...
pukamanta ankashmanta hanaq pacha llinphikusqa...

con la sangre de sus llagas, lagrimas de color cielo.
k’irinmanta yawarchasqa, hanaq pacha lliphi weqe.
Antes que baje del sol, lo condenaron a muerte,
Manaran inti sukhaypi, wañuyman hayratasqaku,

por ser hijo, por ser maestro, por la entrega de su amor.
churi kaqtin, hamaut’a kaqtin, wayllunuynin qosqan rayku.
Antes lo azotaron y coronaron con espinas,
Ñaupaqtaqa waqtayunkus, kiskawantaq pillusqaku,
estrujando sus entrañas, con escarnio y abuso,
asipayaywan sarunchaspa ñat’inkunata ch’awaspa,

Pilatos lavo sus manos con cortesía y estilo,
Pilatos kikin kayninpi makinta maqchikapusqa,

Pedro lo niego tres veces, Herodes se burlo de él,
Pedro kinsa kutis mananchasqa, Herodes sankayukusqa,


La muchedumbre, asusada, pidió a gritos su muerte,
huñusqa runakuna, llamichasqa, wañuyninta mañakuran,

llevándolo al Calvario, clavaron su corazón,
Clavario qataman apaspa, sonqonta ch’ankiyusqaku,
la partida más cobarde le dieron en una Cruz.
waqati kayninkupitaq Chakatapi ripuyninta qoyusqaku.


Murió entre dos ladrones que también los condenaron,
Iskay suwakunaq chaupipin huchallisqa wañurqanqa,

su madre lo acompaño rendida ante el dolor,
mamataqmi kuskachasqa nanayninwan atipasqa,
sus ropas se prorratearon entre los soldados risueños.
P’achatataqmi thintilliku wallawisakuna rakikusqa.

¡Todo estaba cumplido! Ese viernes de escarlata.

¡Llapanmi hunt’ayukusqa! Chay yawarchasqa ch’askachaypi.

jueves, marzo 13, 2008

PASAQPAQ WAYLLUY= AMADO ETERNAMENTE

Te amo, te amo... eternamente te amo,
Wayllukuyki, wayllukiyki...wiñaypaq wayllukuyki,

si te vas, no voy a agonizar de soledad,
ripunki cheyqa, manan sapay wañunayasaqchu,

porque mi soledad estará seguida por tu abandono,
sapalla kausayniytaqa wijch’uyniykiwan qatisqan kaatin,

tus manos, eternamente están en mis pupilas,
makiykikunan pasaqpaq ñawi ruruypi kakun,

con mi mirada te descubrí que eras cierto,
rikuyniywanmi cheqaq kasqaykita tariyurani,

por eso desnude y te regale mi corazón.
chayraykun ch'ustirani sonqoyta suñayukuspayki.

Te amo, te amo...eternamente te amo,
Wayllukuyki, wayllukiyki...wiñaypaq wayllukuyki,



algunas veces me siento vencida, y...
mayninkunapi atipasqan kani, hinaspa...

renuncio ver el sol de cada mañana,
manañan tutamanta intita munaniñachu qhawayta,

entonces llega el canto de tus susurros,
chaypitataqmi misk’i taki rimayniyki chayayamuwan,

voy a mi recuerdo y miro tu cara,y...
phakulla yuyayniypi uyaykita rikurpani, hinaspa...

me acaricio con tu recuerdo.
kikiy lulukuni qanta sumaqta yuyaykuspa.


y sonrió a pesar de mi tristeza.
hinaspa asikunipunitaqmi llakiyniypipas.

sábado, marzo 08, 2008

MUJER ANDINA= WARMI ORQO
















En las punas y quebradas esta la mujer andina,
Orqo qhata kaykunapin pijchu warmiqa kausakushian,


En los valles y bajíos es el dulce capulí,
qhatakunaq wayq’okunaq misk’i ruru kapuli,
mujer firme y laboriosa, palomita cuculí,
kusa warmi llank’aqllaña, urpichallay kukuli,

te llevo en mis memorias pues tu eres poesía,
yuyayniypin apakuyki, harawilla kaynikipi,
piel dorada, flor cantuta, que perfumas la distancia,
choqellasqa uyachayuq , qantu t’ika karukama k’apaqniyuq,

Fragancia de mujer chola que recuerdas la pureza,
P’asña wari sumaq muskhiy, ch’uyakayta yuyachikuq,

tu cuerpo es naturaleza, donde el cóndor alza el vuelo,
kurkuykin kausay tiyana, kunturpas chaypin phawarin,

tus senos son cordilleras que amamantan al amor,
ñuñuykipas walla wallan waylluykuna tutuyachiq,
Tus ojitos son imanes que atraen a distantes,
ñawiykinkunan ch’ataspa karumanta apayay atiq,









tu traje es la mixtura del alegre arco iris,
p’achaykin t’akasyarisqa kusillaña k’uychiyuqwan,

Grandiosa Montaña Blanca, cascadas de plenitud,
Yuraq orqo hatunkaray, hunt’ayasqa lloqllakuna,


Rivera de nuestros ríos, océano de verdes mares,
Mayunchispa patankuna, hatun q’ochaq q’omer unun,

en los valles y quebradas dulce fruto capulí
wayq’o qhataq kausayninpi misk’illaña capulí.

jueves, marzo 06, 2008

MANAN ATIPASQACHU KANCHIS = NO ESTAMOS VENCIDOS

No estamos vencidos, aún estamos a tiempo de abrazar la vida,
Manan atipasqachu kanchis, kausay lluk’iriyta atnchisraqmi,

e intentar de nuevo, aceptando nuestras noches de tristeza,
yapamantaqallariy, llaki tutaychiskunata chaskispa,

libertando el impedimento y retomando nuestro vuelo.
watawasqanchista qespichispa, yamamanta phawaykuspa.


No estamos vencidos, porque la vida es así,
Manan atipasqachu kanchis, kansayqa hinapunin kan,

continuemos el camino, persigamos nuestras ilusiones,
ñanninchistaqa purillasunyá, qatikachasqa munayninchista,

abramos nuestras compuertas destrabando el tiempo,
llapan punkunchiskunata kichaspa kausayninchis qespikuchun,

arrinconado los escombros y acariciemos el cielo.
khalkakuna k’uchinaspa, hanaqpachata luluspa.


No estamos vencidos, no cedamos al desamor,
Manan atipsqachu kanchis, ama wayllukuyman uynikusunchu,

no obstante el frío nos queme y la duda nos angustie,
chiri ruphawasunchisman chaypas utaq iskayay p’itijyasunman cheypas,

aunque el sol se apague y se adormezca el viento,
inti wañupunman cheypas hinaspa wayra puñupayayman cheypas,

aún hay fuego en nuestras almas, todavía estamos vivos.
Nunanchiskunapi nina kanraqmi, kausashianchisraqmi.


Porque la vida y también el deseo nos pertenece,
Noqanchispan kausayqa hinaspa munaypas noqanchispapuni,

porque lo queremos y porque yo te quiero,
munasqanchs rayku, noqa munakusqayki rayku,

porque no hay herida que no cure el tiempo.
Kausaypi ima k’iirikunapas hapikusqan rayku.


saquemos los aldabas, abramos nuestras puertas,
wesq’anakunata horqoson, punkunchista kicharina,

libertemos nuestra risa, ensayemos un canto,
asiyninchista qespichisun, takikuna takirisun,

bajemos la defensa y enlacemos nuestras manos,
amaña kallpachakusunchischu, makinchiskuna hap’irikuchun,

desplegando las alas de la fe y el entendimiento,
iñiyninchista yuyayninchista rafrata hina kicharispa,

celebremos la vida, hasta sentirnos felices.
kausaybninchista raymisun, kusisqapuni kananchis kama.


No estamos vencidos, no cedamos, por favor...
Manan atipasqachu kanchis, ama uynikusunchu, amapuniyá...

aunque la indolencia duela y el temor nos haga llorar,
chiri sonqo k’iriman chaypas manchakuy waqachiwasunman chaypas,

aunque el sol se oculte y no nos susurre ni el viento,
inti pakakunman cheypas manaña wayra sifsiwasunmanñachu chaypas,

Puesto que cada día es un comienzo nuevo,
Sapa p’unchay mosoq qallariy kaqtin,

porque no estamos solos y porque yo te quiero.
Manayà sapanchis kaqtinchis, noqa munakusqayki rayku.

domingo, marzo 02, 2008

KAUSAY CHEQAQPUNICHU MUSPHAY? = ES VERDAD QUE EL EXISTIR ES SUEÑO?











Será verdad que existir es solo un sueño?
Kausayqa muspayllachu heqapaq kan?

Sueño que se inicia en las entrañas?
musphay qallariq kikin ñat’ipi?

Existir será el nacer y crecer, sufrir,
kausayqa paqarimuy,wiñay ñak’ariy,

pasar el tiempo sin darnos cuenta,
mana yuyaymninchisì kausay puririq,

Quién pudiera decir ¿Qué es existir?
Pin atiman rimayta ¿iman kay kausay?

Es la existencia un soberbia, una ilusión o fantasía?
kausayqa apauskachaychu, llachi utaq llullmichu?

Dormir quisiera si a nacer tornar lograra,
puñuyta munayman sichus kutiyta atiyman cheyqa,





aspirando rescatar lo que he dejado,
yapamanta hap’iyta chinkachiyta munaspay,

Clamar, desear, amar hasta no más.
ñañiyta, munayta, waylluta mana atinay kama.

ya que la existencia sin existir cada instante,
kausayqa mana pasaq kausasqaqa,

no es existencia de ser existida.
manan kausay atiychu kay kausaypiqa.